Tarihi Eser Kaçakçılığı Suçu Ve Cezası - Ceza Hukuku
Yaygın halk kullanımıyla tarihi eser kaçakçılığı şeklinde bilinen suç kaçakçılık suçu başlığı altında Türk Ceza Kanunu’nda düzenlenmiş bir suç değildir. Her ne kadar Türk Ceza Kanunu’na kaçakçılık başlığı altında bir takım suçlar yer alsa da tarihi eser kaçakçılığı TCK şeklinde bir düzenleme yer almamaktadır. Ceza Kanunu’nda yer alan kaçakçılık suçları gümrük kaçakçılığı, silah kaçakçılığı gibi suçlardır. Tarihi eser kaçakçılığı olarak anılan ancak asıl başlığı taşınır kültür varlıklarının ticareti ve kaçakçılığı olan söz konusu suç 2863 sayılı Kültür Ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nda düzenleme alanı bulmuştur.
Yazımızın devamında taşınır kültür varlıklarının ticareti ve satışı suçu tarihi eser kaçakçılığı olarak anılacak olup, suça ilişkin genel bilgiler verilecektir.
Tarihi Eser Kaçakçılığı Suçu Nedir?
2863 sayılı Kültür Ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 23. maddesinde yer alan düzenleme, tarihi kaçakçılığı suçunun konusunu teşkil etmektedir. Madde metninde korunması gerekli taşınır kültür ve tabiat varlıkları sıralanmıştır. Tarihi eser kaçakçılığı suçunun konusunu oluşturan bu varlıklar; tarih öncesine ışık tutan belge niteliğindeki her türlü sosyal, kültürel, bilimsel, teknik özellikleri içermektedir. Madde devamında hayvan ve bitki fosilleri, iskeletler, heykeller, sikkeler kültür varlıkları arasında gösterilmiştir. Korunması gerekli taşınır kültür ve tabiat varlıkları niteliğindeki bulgu ve buluntuların yönetim ve gözetimi müzelere bırakılmıştır. Bu nedenle müzeye tarihi eser satışı söz konusu olmamaktadır. Devlet elinde korunması gerekli olan bu kültürel varlıkların şahıslar tarafından şahsi çıkarları doğrultusunda ticarete konu olması tarihi eser kaçakçılığı suçunu oluşturmaktadır. Bu nedenle hukuka aykırı olarak devlet kontrolünde bulunması gereken tarihi eserlerin şahsileştirilerek suça konu olması beraberinde bir takım cezai yatırımları getirmektedir.
Tarihi Eser Kaçakçılığı Cezası Nedir?
Tarihi değerleri yansıtan kültür ve tabiat varlıklarının sayıca çokluğu bu eserlerin tarihi önem ve değerine ilişkin tasnif ve incelemesini gerekli kılmaktadır. Kültür ve Turizm Bakanlığına bildirilen bu eserlerin bazılarının müzelerde tutulması zorunluluk arz ederken bazı eserler de tasnif dışında tutulmaktadır. Hangi eserlerin müzede tutulacağı, hangi eserlerin belge karşılığında sahiplerine iade edileceğine ilişkin kıstaslar yönetmelik ile düzenlenmiştir. Sahiplerine iade edilen bu tarihi eserlerin ticaretleri ise Kültür ve Turizm Bakanlığının izni dâhilinde yapılmaktadır. Bu halde müzede bulunması zorunlu olan tarihi eserlerin Bakanlığa bildirilmemesi veya tasnif dışında kalan tarihi eserlerin Bakanlığın izni olmadan satılması tarihi eser kaçakçılığı cezası sonucunu ortaya çıkarmaktadır.
Tarihi eser kaçakçılığı müeyyideleri Kanunun 65. Maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre;
Yönetim ve gözetim başlıklı maddede yer alan düzenlemeye aykırı hareket edilmesi halinde bir yıldan üç yıla kadar hapis ve adli para cezası ile karşı karşıya kalınmaktadır.
Kanunun kazı, sondaj ve araştırmaya ilişkin hükümlerine aykırı hareket edilmesi halinde yüz günden az olmamak üzere adli para cezasına hükmedilmektedir.
Özel müze ve koleksiyonculara ilişkin hükümlere aykırı hareket edilmesi halinde ise suç daha ağır bir cezayı gerektirmediği takdirde üç aydan bir yıla kadar hapis ve adli para cezası verilmektedir.
Kaçak Kazı Cezası Nedir?
Tarihi eserleri bulma amacıyla izinsiz olarak kazı veya sondaj yapılması, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 74. Maddesinde cezai yaptırıma bağlanmıştır. Tarihe kaynaklık eden eserlerin devlet kontrolünde olması gerekirken izinsiz olarak bu eserlere sahip olmaya yönelik kazı girişimlerinde bulunmak ciddi cezalara neden olmaktadır. İzinsiz şekilde kazı veya sondaj yapılması durumunda iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası öngörülmüştür. Yine izinsiz olarak define araştırması yapanlar üç aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılmaktadır.
Define Kazarken Yakalanmanın Cezası Nedir?
Define kazarken yakalanmak da kaçak kazı cezası nedir başlığında değinmiş olduğumuz cezalara tabiidir. Kanun’un 74. Maddesinde öngörülen cezai yaptırımlar define kazısı yapmayı da kapsamaktadır. Maddenin son bendinde verilecek cezada indirim yapılması veya ceza verilmesine yer olmadığına karar verilmesi hallerinin de mümkün olduğuna değinilmiştir. İzinsiz olarak define araştıran kişinin henüz soruşturma aşamasında iken lehe olan bu durumlardan yararlanması mümkündür. Kovuşturma aşamasına geçilinceye kadar kişi, gerekli cihazları temin ederek kendisini define araştırmasına sevk edenin kimliğini açıklayıp yakalanmasını sağlarsa cezasında indirim yapılabileceği gibi cezaya hükmedilmemesi de söz konusu olabilmektedir.
Comments