Ayıplı mal; tüketiciye teslim anında, taraflarca kararlaştırılmış olan örnek ya da modele uygun olmaması ya da objektif olarak sahip olması gereken özellikleri taşımaması nedeniyle sözleşmeye aykırı olan maldır.
Ambalajında, etiketinde, tanıtma ve kullanma kılavuzunda, internet portalında ya da reklam ve ilanlarında yer alan özelliklerden bir veya birden fazlasını taşımayan, satıcı tarafından bildirilen ve teknik düzenlemesinde tespit edilen niteliğe aykırı olan, muadili olan malların kullanım amacını karşılamayan, tüketicinin makul olarak beklediği faydaları azaltan veya ortadan kaldıran maddi, hukuki veya ekonomik eksiklikleri içeren mallar ayıplı olarak kabul edilir.
Ayıplı Maldan Sorumluluk
Ayıplı maldan sorumluluk hususu 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun'un “Kanun” 9. maddesinin 1.fıkrasında düzenlenmiştir.
MADDE 9- (1) Satıcı, malı satış sözleşmesine uygun olarak tüketiciye teslim etmekle yükümlüdür
Ayıplı maldan sorumluluğun doğması için Kanun’da düzenlenen bazı şartlar söz konusudur.
1. Malın teslim anında ayıplı olması gerekir.
Satıcının ayıplı maldan dolayı sorumlu olabilmesi için öncelikli olarak malın teslim anında ayıplı olması gerekir. Nitekim Kanun’un 8. maddesinin 1. fıkrasında
“Ayıplı mal tüketiciye teslimi anında taraflarca kararlaştırılmış olan örnek ya da modele uygun olmaması ya da objektif olarak sahip olması gereken özellikleri taşımaması nedeniyle sözleşmeye aykırı olan maldır.”
düzenlemesi yer almaktadır. Satıcının bu ayıptan sorumlu olması için malın teslim anında ayıplı olmuş olması gerekir. Aksi takdirde satıcının sorumlu olması mümkün değildir.
Malın Teslim Anında Ayıplı Olduğu Nasıl İspatlanır?
Kanun koyucu bu konuda tüketiciye bir kolaylık getirmiştir:
Tüketicinin ayıptan dolayı satıcıyı sorumlu tutabilmesi için bu ayıbın teslim anında var olduğunu ispatlaması gerekir ancak teslim anından itibaren 6 ay içerisinde ayıp çıkıyorsa tüketicinin bunu ispatlaması gerekmemektedir. Burada tüketici lehine bir karine mevcuttur. Yani böyle bir durumda teslim anında böyle bir ayıbın olmadığını satıcının ispatlaması gerekir.
Ancak satıcı için ayıbın teslim anında var olmadığının ispatının ayıbın niteliği dolayısıyla güçlük arz edeceği durumlarda ispat yükü tüketicinin üzerinde bırakılmıştır. Örneğin çabuk bozulan, yok olan veya tüketicinin kullanım hatasına açık olan ürünlerde bu karine işlememektedir.
2. Tüketicinin ayıbı bilmemesi gerekir.
MADDE 10- (2) Tüketicinin, sözleşmenin kurulduğu tarihte ayıptan haberdar olduğu veya haberdar olmasının kendisinden beklendiği hâllerde, sözleşmeye aykırılık söz konusu olmaz. Bunların dışındaki ayıplara karşı tüketicinin seçimlik hakları saklıdır.
Kimse kendi kusuruna dayanarak hak iddia edemez. Tüketicinin ürünü satın alırken ayıbı bildiği durumda satıcının sorumlu olduğu söylenemez. Örneğin defolu malların satımında faturada, fişte veya malın ambalajına buna ilişkin hususların bildirilmesi gerekir. Böylece satıcı, ayıptan dolayı sorumluluktan kurtulmuş olur.
Malın Ayıplı Olması Halinde Tüketicinin Sahip Olduğu Haklar Nelerdir?
Malın ayıplı olduğunun anlaşılması durumunda tüketici;
Satılanı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden dönme,
Satılanı alıkoyup ayıp oranında satış bedelinden indirim isteme,
Aşırı bir masraf gerektirmediği takdirde, bütün masrafları satıcıya ait olmak üzere satılanın ücretsiz onarılmasını isteme,
İmkân varsa, satılanın ayıpsız bir misli ile değiştirilmesini isteme
seçimlik haklarından birini kullanabilir. Satıcı, tüketicinin tercih ettiği bu talebi yerine getirmekle yükümlüdür.
Tüketici, ayıplı mal halinde ilgili maddede yer alan 4 seçimlik hakkından birini kullanabilir. Tüketici bu haklardan birini kullandıktan sonra dönerek diğer seçimlik hakkını kullanamaz.
1. Sözleşmeden dönme hakkı
Kendisine teslim edilen malın ayıplı olması durumunda tüketici, satış konusu malı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden dönebilir.
Sözleşmeden dönmesi durumunda tüketicinin bu malı iade etme yükümlülüğü vardır.
MADDE 15- (3) Tüketicinin sözleşmeden dönme veya ayıp oranında bedelden indirim hakkını seçtiği durumlarda, ödemiş olduğu bedelin tümü veya bedelden indirim yapılan tutar derhâl tüketiciye iade edilir.
Yani sözleşmeden dönme durumunda tüketici malın bedelini ödediyse bu bedel tüketiciye iade edilmeli, tüketici de malı satıcıya iade etmelidir.
2. Ayıp oranında satış bedelinden indirim isteme hakkı
Tüketici, satıcıdan malın ayıbı oranında bir indirim isteme hakkına sahiptir. Malın ayıpsız değeriyle ayıplı değerin birbirine olan oranı belirlenir ve bu oran satış bedeline uygulanarak indirilmiş satış bedeli tespit edilir. Sözleşmede kararlaştırılan satış bedeli, indirilmiş satış bedeli arasındaki fark satış bedelinden yapılacak indirim miktarını oluşturur.
Dolayısıyla burada eğer sözleşmenin tüm bedeli ödenmişse bu indirilecek olan miktar tüketiciye iade edilecektir.
3. Satılanın ücretsiz onarılmasını isteme hakkı
Tüketici, bütün masrafları satıcıya ait olmak üzere malın ücretsiz onarımını isteme hakkına sahiptir ancak ücretsiz onarım satıcı için orantısız güçlükleri beraberinde getiriyorsa tüketici bu hakka başvurma hakkını kaybeder.
Örneğin araç pert olduysa yani tamir masrafları çok fazla tutuyorsa artık sözleşmeden dönmek daha faydalı olacaktır.
4. Satılanın ayıpsız bir misliyle değiştirilmesini isteme hakkı
Satılan ayıplı bir malsa ve ayıpsız bir benzeri satıcıda bulunuyorsa o zaman malın ayıpsız bir benzeriyle değiştirilmesi mümkündür. Örneğin satın alınan bir mutfak robotu bozuk çıktıysa bu mutfak robotunun ayıpsız bir benzeriyle değiştirilmesi mümkündür.
Bütün bu seçimlik hakların biriyle birlikte tüketicinin tazminat talep hakkı da bulunmaktadır.
Tüketiciye ayıplı maldan bir zarar doğmuş olması durumunda bu seçimlik haklardan bağımsız olarak Türk Borçlar Kanunu uyarınca tazminat talep etme hakkı da verilmiştir.
Ayıplı mal konusu ile ilgili sorularını uzman avukatımıza sormak için aşağıdaki bölümden online avukat görüşme randevusu oluşturabilirsiniz.
Comentários